ბევრისთვის პლასტმასის კონტეინერები ყოველდღიური ცხოვრების ნაწილია – ვიყენებთ მათ საკვების შესანახად, გასაცივებლად, გასათბობად და გადასატანად. თუმცა, მეცნიერები შეშფოთებულნი არიან იმით, რომ პლასტმასში შემავალი ზოგი ქიმიური ნივთიერება შესაძლოა გადავიდეს საკვებში და ზიანი მიაყენოს ჯანმრთელობას.
შესაძლებელია თუ არა პლასტმასიდან ქიმიკატების საკვებში გადასვლა?
დიახ, ზოგიერთი ნივთიერება “გადადის” საკვებსა და სასმელში. მიუხედავად იმისა, რომ მწარმოებლები და უსაფრთხოების ორგანოები ამტკიცებენ, რომ ეს დონეები ჯანმრთელობისთვის საფრთხეს არ წარმოადგენს, ზოგი მეცნიერი ამას ეჭვქვეშ აყენებს და ამბობს, რომ რეგულაციები კარგად არ კონტროლდება და მონაცემებიც არასაკმარისია.
რომელი პლასტმასებია ყველაზე გავრცელებული?
პოლიპროპილენი და პოლიეთილენი ყველაზე ხშირად გამოიყენება. თუმცა, წარმოებისას კიდევ ბევრი სხვა ნივთიერება (მაგალითად, საღებავები და დამარბილებლები) ემატება, რაც კიდევ უფრო ზრდის პლასტმასის ქიმიურ შემადგენლობას. ასევე ემატებიან “გაუთვალისწინებელი ნივთიერებები” (NIAS), რომლებიც შემთხვევით ხვდებიან საბოლოო პროდუქტში.
რის მიხედვით გადადის ქიმიკატები საკვებში?
ქიმიური ნივთიერებების გადასვლა უფრო მაღალია:
- ცხელი საკვების შენახვის დროს
- ცხიმიან ან მაღალ მჟავიანი საკვების (მაგ. ტომატის სოუსი),
- და როცა პლასტმასის კონტეინერი მოძველებულია.
2022 წლის მონაცემებით, მეცნიერებმა გამოაქვეყნეს 388 „საფრთხის შემცველი ქიმიკატის“ სია, რომელთაგან 197 გამოიყენება ამ კონტეინერების დამზადებისას. მათი ნაწილი საკვებშიც გადადის. მიუხედავად იმისა, მცირე დოზითშეიძლება არ იყოს საზიანო, დროთა განმავლობაში ასეთი ქიმიკატების დაგროვება ზრდის ქრონიკული დაავადებების განვითარების რისკს.
ყველაზე საყურადღებო ქიმიკატებია:
- ფთალატები – არბილებს პლასტმასს, მაგრამ არღვევს ჰორმონულ ბალანსს ორგანიზმში.
- BPA (ბისფენოლი A) – მყარ პლასტმასში გვხვდება, ასევე ჰორმონების დამრღვევია.
ევროპულმა სააგენტომ (EFSA) 2023 წელს 20,000-ჯერ შეამცირა BPA-ის დასაშვები დღიური დოზა, რაც მიუთითებს მის საშიშროებაზე.
რომელი პლასტმასი შევარჩიოთ?
- პლასტმასის გამოყენებისას უპირატესობა მიანიჭეთ იმ კონტეინერებს, რომელთაც ქვეშ აწერიათ 1, 2, 4 ან 5.
- მოერიდეთ კოდებს: 3 (PVC), 6 (პოლისტიროლი), 7 (BPA-ს შემცველი პლასტმასი).
- არ გააცხელოთ საკვები პლასტმასის კონტეინერში – გადადეთ მინის ან კერამიკულ ჭურჭელში.
- არ გამოიყენოთ დაზიანებული ან გახუნებული პლასტმასის კონტეინერები – მათ შეიძლება გამოყონ მავნე ნივთიერებები.
განსხვავებული მოსაზრებები:
ზოგი ექსპერტი, მაგალითად კიბოს კვლევის ბრიტანეთის წარმომადგენელი, ამბობს, რომ საკმარისი მტკიცებულება არ არსებობს, რომ პლასტმასის გამოყენება კიბოს იწვევს. თუმცა, სხვა მეცნიერები ხაზს უსვამენ, რომ ხანგრძლივი და მრავალმხრივი ქიმიური ზემოქმედება მაინც ზრდის ჯანმრთელობის პრობლემების რისკს.
დასკვნა:
თუ გსურთ, მაქსიმალურად შეამციროთ რისკი:
- შეინახეთ მხოლოდ ცივი საკვები პლასტმასის კონტეინერში,
- ცხელი საკვებისა და მიკროტალღისთვის გამოიყენეთ მინის ან კერამიკული კონტეინერი.
- ყოველთვის გადაამოწმეთ პლასტმასის ნიშნულები და მოერიდეთ გაურკვეველი ან ძველი კონტეინერების გამოყენებას.